کاربرد وکیوم باتوم در صنایع
وکیوم باتوم که به اختصار VB نامیده می شود یکی از مهمترین برش های سنگین نفتی است که در برج تقطیر در خلأ پالایشگاه ها تولید می شود. این ماده سیاه رنگ غلیظ و چسبناک به دلیل ویژگی های فیزیکی و شیمیایی منحصر به فرد خود به عنوان ماده اولیه بسیاری از صنایع شناخته می شود. وکیوم باتوم معمولا در دمای بالا و فشار پایین تولید می شود و نقطه آغازین زنجیره تولید محصولاتی همچون انواع قیر و مشتقات نفتی به شمار می رود.
اهمیت این ماده در آن است که بدون آن بخش بزرگی از صنعت قیرسازی و حتی برخی صنایع شیمیایی وابسته دچار اختلال می شود. وکیوم باتوم از نظر اقتصادی نیز جایگاه ویژه ای دارد زیرا یکی از کالاهای اصلی صادراتی ایران است و نقش مهمی در ارزآوری ایفا می کند. کشورهایی که نیازمند قیر هستند بخش عمده تقاضای خود را با خرید وکیوم باتوم تامین می کنند. بنابراین می توان گفت وکیوم باتوم نه تنها یک محصول پالایشگاهی بلکه یک ستون اصلی در اقتصاد نفتی محسوب می شود.
فرآیند تولید وکیوم باتوم در پالایشگاه ها
برای درک کاربرد وکیوم باتوم ابتدا باید بدانیم این ماده چگونه تولید می شود. نفت خام پس از ورود به پالایشگاه وارد برج تقطیر اتمسفریک می شود و برش های سبک مانند بنزین نفت سفید و گازوئیل جدا می شوند. باقی مانده برج اتمسفریک وارد برج تقطیر در خلأ می گردد. در این برج با کاهش فشار امکان جداسازی اجزای سنگین تر فراهم می شود.
در بالای برج خلأ روغن پایه و لنج کاتالیزوری گرفته می شود و در پایین برج ماده سیاه رنگ و چسبناک به دست می آید که همان وکیوم باتوم است. تولید این ماده به دمای بالا و شرایط خاص نیاز دارد و کیفیت آن بستگی مستقیم به نوع نفت خام و فرآیند پالایش دارد. پالایشگاه های ایران با استفاده از فناوری های مختلف اقدام به تولید وکیوم باتوم با درجه نفوذ و سختی متفاوت می کنند. کنترل دقیق شرایط عملیاتی در این بخش اهمیت بالایی دارد زیرا کوچکترین تغییر می تواند بر کیفیت وکیوم باتوم اثرگذار باشد و در نهایت بر کیفیت محصولاتی مانند قیر تاثیر مستقیم بگذارد.
ویژگی های فیزیکی و شیمیایی وکیوم باتوم
شناخت ویژگی های فیزیکی و شیمیایی وکیوم باتوم برای صنایع مصرف کننده بسیار مهم است. این ماده دارای رنگ سیاه براق یا مات است و حالتی نیمه جامد دارد. وزن مخصوص آن در دمای معمولی حدود 1 است و به دلیل چسبندگی بالا در دماهای پایین به راحتی حرکت نمی کند. نقطه نرمی وکیوم باتوم بسته به نوع خوراک نفتی و شرایط پالایش متغیر است. از نظر شیمیایی وکیوم باتوم مخلوطی از هیدروکربن های سنگین آروماتیک ها و ترکیبات رزینی است. مقدار گوگرد در آن معمولا قابل توجه است و یکی از عوامل تعیین کننده کیفیت قیر محسوب می شود.
مقاومت حرارتی وکیوم باتوم بالا است و به همین دلیل در شرایط مختلف آب و هوایی پایدار می ماند. این ویژگی ها باعث می شود که وکیوم باتوم بهترین ماده اولیه برای تولید قیرهای نفوذی و قیرهای اکسیده باشد. در ضمن میزان خاکستر و فلزات سنگین موجود در آن باید به دقت کنترل شود زیرا می تواند بر کیفیت نهایی محصولات اثر منفی بگذارد.
نقش وکیوم باتوم در صنعت قیرسازی
بزرگترین کاربرد وکیوم باتوم در صنعت قیرسازی است. بیش از 90 درصد تولید وکیوم باتوم در جهان برای تولید انواع قیر به کار می رود. فرآیند تولید قیر به این صورت است که وکیوم باتوم یا مستقیما به عنوان قیر نفوذی عرضه می شود یا طی فرآیند اکسیداسیون به قیر دمیده تبدیل می گردد. قیر نفوذی در پروژه های آسفالت راه سازی مورد استفاده قرار می گیرد و کیفیت جاده ها به طور مستقیم به کیفیت این نوع قیر وابسته‌است. قیر دمیده نیز در صنایع عایق رطوبتی مانند ایزوگام کاربرد فراوان دارد. بدون وجود وکیوم باتوم امکان تولید قیر در مقیاس صنعتی وجود نداشت. به همین دلیل کشورهایی که پالایشگاه ندارند یا خوراک نفتی مناسب تولید این ماده را ندارند به واردات آن وابسته‌هستند. ایران به دلیل دارا بودن ذخایر نفتی و پالایشگاه های متعدد یکی از صادرکنندگان مهم وکیوم باتوم در جهان است.
کاربرد وکیوم باتوم در صنایع راه سازی و عمرانی
راه سازی یکی از اصلی ترین بخش هایی است که به وکیوم باتوم وابسته‌است. این ماده به عنوان ماده اولیه تولید آسفالت در پروژه های بزرگراهی جاده ای و فرودگاهی استفاده می شود. قیر تولید‌شده از وکیوم باتوم خاصیت چسبندگی بالایی دارد و سنگدانه های آسفالت را به خوبی به هم متصل می کند. همچنین مقاومت در برابر تغییرات دما و شرایط آب و هوایی دارد. در پروژه های عمرانی مانند سد سازی پل سازی و زیرسازی نیز قیر نقش مهمی ایفا می کند و این قیر مستقیما از وکیوم باتوم به دست می آید. از آنجا که کیفیت زیرساخت ها به دوام آسفالت وابسته‌است وکیوم باتوم نقش غیرقابل انکاری در توسعه زیرساخت های کشورها دارد. در مناطق گرمسیری و سردسیری نوع خاصی از قیر متناسب با شرایط آب و هوایی تولید می شود و پایه همه این محصولات وکیوم باتوم است.
استفاده از وکیوم باتوم در صنایع عایق رطوبتی
یکی دیگر از صنایع وابسته‌به وکیوم باتوم صنعت تولید عایق های رطوبتی است. ایزوگام که یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی برای جلوگیری از نفوذ آب است از قیر دمیده ساخته‌می‌شود. قیر دمیده با دمیدن هوا در وکیوم باتوم در دمای بالا تولید می شود. این فرآیند باعث افزایش سختی و نقطه نرمی قیر می گردد و آن را برای استفاده در عایق کاری مناسب می سازد. بدون وکیوم باتوم تولید ایزوگام و سایر محصولات مشابه ممکن نبود. از این محصول در عایق بندی پشت بام ها تونل ها مخازن و سازه های آبی استفاده گسترده ای می شود. کیفیت ایزوگام و مقاومت آن در برابر رطوبت و تغییرات دمایی کاملا به کیفیت وکیوم باتوم مصرفی بستگی دارد. بنابراین تولیدکنندگان عایق رطوبتی همواره به دنبال تامین وکیوم باتوم با کیفیت بالا و استاندارد هستند تا محصولات آنها دوام کافی در شرایط مختلف داشته باشد.
کاربردهای شیمیایی و صنعتی وکیوم باتوم
علاوه بر قیرسازی و عایق رطوبتی وکیوم باتوم در صنایع شیمیایی نیز کاربرد دارد. از این ماده به عنوان خوراک برای تولید کک نفتی رزین های صنعتی و برخی ترکیبات شیمیایی استفاده می شود. در صنایع لاستیک سازی و صنایع کفپوش نیز نقش غیرمستقیم ایفا می کند. ترکیبات به دست‌آمده از وکیوم باتوم در ساخت انواع پوشش های ضد خوردگی رنگ های صنعتی و مواد محافظتی کاربرد دارد. در صنعت کشتی سازی و ساخت تجهیزات دریایی قیرهای ویژه ای مورد استفاده قرار می گیرند که پایه آنها وکیوم باتوم است. همچنین برخی صنایع به دنبال استخراج ترکیبات آروماتیک خاص از این ماده هستند. بنابراین می توان گفت وکیوم باتوم تنها به قیر محدود نمی شود بلکه یک ماده چند منظوره در صنایع شیمیایی و نفتی به شمار می رود.
اهمیت اقتصادی و صادراتی وکیوم باتوم
وکیوم باتوم یک کالای استراتژیک در اقتصاد نفتی ایران است. بخش بزرگی از صادرات قیر ایران وابسته‌به صادرات وکیوم باتوم یا محصولات مشتق از آن است. کشورهای آسیایی اروپایی و آفریقایی بخش زیادی از نیاز خود به قیر و وکیوم باتوم را از ایران تامین می کنند. ارزش افزوده ای که از صادرات این ماده به دست می آید نقش قابل توجهی در ارزآوری کشور دارد. در شرایطی که برخی برش های نفتی صادرات محدودی دارند وکیوم باتوم به دلیل تقاضای بالا همواره بازار پایداری داشته است. یکی دیگر از جنبه های اقتصادی آن اشتغالزایی در صنایع پایین دستی است. هزاران نفر در صنعت قیرسازی و عایق رطوبتی به طور مستقیم و غیرمستقیم با وکیوم باتوم در ارتباط هستند. بنابراین می توان گفت این محصول هم ارزش صنعتی دارد و هم ارزش اقتصادی کلان.
چالش ها و آینده مصرف وکیوم باتوم
با وجود کاربردهای فراوان وکیوم باتوم چالش هایی نیز در مصرف آن وجود دارد. کیفیت این محصول در ایران به دلیل تفاوت خوراک پالایشگاه ها متفاوت است و همین موضوع می تواند در بازارهای صادراتی مشکل ساز شود. از طرفی با توجه به افزایش تقاضا برای قیر نیاز به ارتقای ظرفیت تولید وکیوم باتوم احساس می شود. آینده این صنعت وابسته‌به توسعه فناوری های پالایشگاهی و ارتقای استانداردهای تولید است. همچنین باید توجه داشت که تغییرات زیست محیطی و قوانین جهانی ممکن است مصرف برخی محصولات نفتی را تحت تاثیر قرار دهد. اما با توجه به جایگاه وکیوم باتوم در صنعت راه سازی و عایق رطوبتی به نظر می رسد تقاضای آن همچنان پایدار باقی بماند. سرمایه گذاری در بخش بهبود کیفیت و تنوع محصولات مشتق‌شده از وکیوم باتوم می تواند آینده روشنی برای این صنعت رقم بزند.
شرکت سیمین زرینه به عنوان عرضه کننده قیر
شرکت سیمین زرینه به عنوان بزرگترین عرضه کننده قیر در ایران شناخته می شود. این شرکت با بهره گیری از منابع با کیفیت و فناوری های روز توانسته است سهم بزرگی از بازار داخلی و صادراتی را در اختیار داشته باشد. سیمین زرینه با ارائه محصولات متنوع قیر از جمله قیرهای نفوذی قیرهای اکسیده و انواع قیرهای صنعتی نیاز مشتریان داخلی و خارجی را به طور کامل تامین می کند. مزیت اصلی این شرکت عرضه محصولات با قیمت رقابتی در کنار کیفیت تضمین شده است. همچنین خدمات مشاوره فنی و پشتیبانی مشتریان باعث شده تا سیمین زرینه به انتخاب اول بسیاری از پیمانکاران و صادرکنندگان تبدیل شود. اگر به دنبال تامین قیر با استانداردهای جهانی و قیمت مناسب هستید همکاری با سیمین زرینه بهترین گزینه خواهد بود.
