فرآیند تولید وکیوم باتوم در پالایشگاه

وکیوم باتوم یکی از مهمترین محصولات سنگین به دست آمده از پالایش نفت خام است که در زمره برش های نفتی با ارزش قرار می گیرد. این ماده سیاه رنگ و چسبناک در پایین برج تقطیر در خلأ تولید می شود و به دلیل ویژگی های خاص خود به عنوان ماده اولیه اصلی برای تولید انواع قیر و برخی محصولات شیمیایی استفاده می گردد. وکیوم باتوم از لحاظ اقتصادی و صنعتی اهمیت بالایی دارد زیرا بیش از نود درصد آن در صنعت قیرسازی به مصرف می رسد. در شرایطی که صنایع عمرانی و راه سازی روز به روز توسعه بیشتری پیدا می کنند تقاضا برای وکیوم باتوم نیز در حال افزایش است. علاوه بر نقش صنعتی وکیوم باتوم سهم بزرگی در صادرات غیر نفتی کشور ایفا می کند و به عنوان یکی از منابع ارزآوری مطرح است. شناخت فرآیند تولید و ویژگی های آن کمک می کند تا درک بهتری از جایگاه این محصول در چرخه پالایش نفت خام به دست آوریم.

تقطیر نفت خام و جداسازی اولیه برش ها

برای درک نحوه تولید وکیوم باتوم ابتدا باید بدانیم نفت خام چگونه در پالایشگاه ها مورد فرآیند قرار می گیرد. نفت خام شامل ترکیبات سبک و سنگین بسیاری است که باید از یکدیگر جدا شوند. این جداسازی در مرحله نخست در برج تقطیر اتمسفریک انجام می گیرد. در این برج برش هایی مانند گاز مایع بنزین نفت سفید و گازوئیل از نفت خام جدا می شوند. باقی مانده ای که پس از این مرحله باقی می ماند اصطلاحا نفت کوره یا آتمسفریک رزدیو نامیده‌می‌شود. این ماده سنگین قابلیت تقطیر در شرایط معمولی را ندارد زیرا دمای جوش آن بسیار بالا است. برای جلوگیری از تجزیه حرارتی لازم است این ماده وارد برج تقطیر در خلأ شود تا در فشار پایین تر به اجزای سبک تر و سنگین تر تقسیم گردد.

عملکرد برج تقطیر در خلأ

برج تقطیر در خلأ یا همان وکیوم دیستلیشن یونیت نقش کلیدی در تولید وکیوم باتوم دارد. در این برج با کاهش فشار محیطی امکان تبخیر اجزای سنگین تر نفت خام بدون تجزیه شدن فراهم می شود. جریان ورودی به برج خلأ همان باقیمانده برج اتمسفریک است. در بالای برج خلأ برش هایی نظیر روغن پایه برای روانکارها و گازوئیل سنگین جدا می گردد. اما در پایین برج ماده ای غلیظ سیاه رنگ و غیرقابل تبخیر باقی می ماند که همان وکیوم باتوم است. طراحی و بهره برداری از برج تقطیر در خلأ بسیار حساس است زیرا تغییرات فشار و دما می تواند بر کیفیت محصول نهایی اثر بگذارد. استفاده از تجهیزات خنک کننده و مبدل های حرارتی در این واحد الزامی است تا فرآیند جداسازی به صورت بهینه انجام شود.

مشخصات فیزیکی و شیمیایی وکیوم باتوم

وکیوم باتوم از نظر فیزیکی ماده ای نیمه جامد با رنگ سیاه براق یا مات است. وزن مخصوص آن در دمای معمولی در حدود یک است و گرانروی بالایی دارد. در دماهای پایین حرکت آن بسیار کند است و برای پمپاژ نیاز به دمای بالا دارد. از نظر شیمیایی وکیوم باتوم ترکیبی از هیدروکربن های سنگین رزین ها و آسفالتن ها است. میزان گوگرد موجود در آن بسته به نوع نفت خام و فرآیند پالایش متفاوت است. نقطه اشتعال بالا و مقاومت حرارتی از ویژگی های بارز این محصول است. همچنین میزان فلزات سنگین و خاکستر آن باید در محدوده استاندارد باشد تا در تولید محصولات نهایی مشکلی ایجاد نکند. شناخت این ویژگی ها برای مصرف کنندگان اهمیت دارد زیرا کیفیت قیر تولیدی به طور مستقیم به کیفیت وکیوم باتوم وابسته است.

استفاده مستقیم و غیرمستقیم از وکیوم باتوم

وکیوم باتوم به دو روش مورد استفاده قرار می گیرد. در حالت اول به صورت مستقیم به عنوان قیر نفوذی در صنعت راه سازی به کار می رود. این نوع قیر برای تولید آسفالت جاده ها و باندهای فرودگاه مناسب است. در حالت دوم وکیوم باتوم تحت فرآیند اکسیداسیون یا دمیدن هوا قرار می گیرد و به قیر دمیده تبدیل می شود. قیر دمیده در صنایع عایق رطوبتی و ایزوگام بیشترین کاربرد را دارد. انتخاب نوع فرآیند بستگی به نیاز بازار و پروژه های عمرانی دارد. در هر دو حالت وکیوم باتوم ماده اولیه ای است که بدون آن امکان تولید قیر در مقیاس صنعتی وجود ندارد. به همین دلیل واحدهای قیرسازی همواره نیازمند تامین پایدار وکیوم باتوم با کیفیت هستند.

ارتباط کیفیت خوراک نفت خام با وکیوم باتوم

یکی از عوامل مهم در تعیین کیفیت وکیوم باتوم نوع نفت خام مورد استفاده در پالایشگاه است. نفت خام سبک و شیرین محصولی متفاوت نسبت به نفت خام سنگین و ترش ایجاد می کند. میزان گوگرد فلزات سنگین و ترکیبات آروماتیک در نفت خام تاثیر مستقیمی بر مشخصات وکیوم باتوم دارد. پالایشگاه هایی که به خوراک متنوع دسترسی دارند می توانند محصولات متناسب با نیاز بازار تولید کنند. در مقابل پالایشگاه هایی که محدود به یک نوع نفت خام هستند ممکن است وکیوم باتوم با کیفیت یکنواخت تولید کنند که مناسب همه صنایع نباشد. به همین دلیل در بسیاری از کشورها ترکیب خوراک نفت خام برای دستیابی به کیفیت مطلوب وکیوم باتوم مورد توجه قرار می گیرد.

فناوری ها و تجهیزات مورد استفاده در تولید وکیوم باتوم

فرآیند تولید وکیوم باتوم تنها به برج تقطیر در خلأ محدود نمی شود بلکه مجموعه ای از تجهیزات و فناوری ها در این بخش نقش دارند. مبدل های حرارتی پمپ های مقاوم در برابر دما و خوردگی سیستم های خلأ و کندانسورهای بخار از جمله تجهیزات کلیدی هستند. همچنین کنترلرهای دقیق برای تنظیم فشار و دما ضروری است تا شرایط فرآیند پایدار بماند. استفاده از فناوری های نوین در طراحی برج های خلأ موجب بهبود بازدهی و کیفیت محصول می شود. برخی پالایشگاه ها با ارتقای تجهیزات خود موفق شده‌اند وکیوم باتوم با کیفیت بهتر و درصد گوگرد کمتر تولید کنند. سرمایه گذاری در فناوری پالایشگاهی نه تنها کیفیت محصول را ارتقا می دهد بلکه ظرفیت تولید را نیز افزایش می دهد.

اهمیت وکیوم باتوم در صنایع پایین دستی

بدون شک مهمترین مصرف کننده وکیوم باتوم صنعت قیرسازی است. اما نقش این ماده در صنایع پایین دستی تنها به قیر محدود نمی شود. از وکیوم باتوم در تولید کک نفتی و برخی ترکیبات شیمیایی نیز استفاده می شود. همچنین در صنایع رنگ و پوشش های محافظتی نقش دارد. صنعت کشتی سازی و تولید عایق های ضد خوردگی نیز به محصولات مشتق شده از وکیوم باتوم وابسته‌هستند. این گستردگی مصرف نشان می دهد که وکیوم باتوم یک ماده چند منظوره است که حضور آن در زنجیره تامین بسیاری از صنایع حیاتی است. به همین دلیل هرگونه اختلال در تولید وکیوم باتوم می تواند پیامدهای گسترده ای برای بخش های مختلف اقتصادی به همراه داشته باشد.

اهمیت اقتصادی و صادرات وکیوم باتوم

وکیوم باتوم از منظر اقتصادی نیز جایگاه ویژه ای دارد. ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان این ماده بخش قابل توجهی از تولید خود را صادر می کند. صادرات وکیوم باتوم به کشورهای مختلف آسیا آفریقا و اروپا انجام می گیرد. ارزش افزوده بالای این محصول و نقش آن در تولید قیر موجب‌شده که به یکی از منابع مهم درآمدی تبدیل شود. همچنین بازار صادرات قیر ایران به طور مستقیم به توانایی تولید وکیوم باتوم وابسته‌است. از منظر اشتغال نیز این محصول اهمیت دارد زیرا هزاران نفر در صنعت قیرسازی و صنایع وابسته‌مشغول به کار هستند. آینده اقتصادی وکیوم باتوم به توسعه فناوری های پالایشگاهی و توان رقابتی ایران در بازارهای جهانی بستگی دارد.

سیمین زرینه عرضه کننده قیر با قیمت رقابتی در ایران

شرکت سیمین زرینه به عنوان بزرگترین عرضه کننده قیر در ایران شناخته می شود. این شرکت با استفاده از وکیوم باتوم با کیفیت توانسته‌است محصولات قیری متنوعی شامل قیر نفوذی قیر دمیده و قیر صنعتی را با استانداردهای جهانی به بازار عرضه کند. سیمین زرینه با سیاست قیمت رقابتی و عرضه مستقیم توانسته‌اعتماد مشتریان داخلی و خارجی را جلب نماید. این شرکت علاوه بر تامین بازار داخلی نقش مهمی در صادرات قیر ایران ایفا می کند و محصولات خود را به کشورهای مختلف ارسال می نماید. اگر به دنبال تامین قیر با کیفیت بالا و قیمت واقعی هستید سیمین زرینه بهترین انتخاب برای همکاری خواهد بود.